İyelik ekleri, “-nin, -nın” ekleridir. Bu ekler, isim türünden kelimelere eklenir ve sahiplik ifade ederler.
Almanca genitiv, isim tamlaması, iyelik ekleri
Örneğin “Maria” kelimesi isim türünden bir kelimedir. Bu kelimeye “-nın” ekini eklersek “Marianın” şekline dönüşür. Bu sayede sahiplik ifadesi kurabiliriz.
Örnekler;
Marianın kitabı.
Marianın bilgisayarı.
Almancada iyelik ekleri yoktur ama kelimelerin iyelik ifade eden şekilleri vardır. Bu şekle genitiv denir.
Bildiğiniz gibi Almancada isim türünden kelimeler der, die, das artikellerinden birisine sahiptirler. İsim türünden bir kelimeyi genitiv şeklinde kullandığımızda artikeli değişim gösterir.
Buna göre dönüşüm aşağıdaki gibidir;
der - des + s
das - des + s
die - der
Örneğin “Auto” (araba) kelimesi “das” artikeline sahiptir. Bu sebepten dolayı, eğer Almancada “otomobilin” şeklinde bir ifade kullanacaksak, bunun için “das” artikelini “des” şeklinde kullanmalıyız ve “Auto” kelimesine “s” ekini eklemeliyiz.
Buna göre;
das Auto
(araba)
des Autos
(arabanın)
Gördüğünüz gibi, kural gereği “das” artikeli “des” şekline dönüşmüş ve “Auto” kelimesi de “s” ekini almıştır.
die Farbe des Autos
(arabanın rengi)
Yukarıdaki ifade bir isim tamlamasıdır. İsim tamlaması; aralarında aidiyet yönünden birbiri ile ilgisi olan isim türünden kelimelerin bir araya gelerek, bütün (kelime grubu) oluşturması durumudur.
Şimdi, bu elde ettiğimiz isim tamlaması ile basit bir cümle kuralım;
Die Farbe des Autos ist rot.
(Arabanın rengi kırmızıdır.)
Gördüğünüz gibi; önce isim türünden bir kelime bulduk, sonra o kelimenin genitiv hali ile isim tamlaması oluşturduk ve son olarak da bu tamlama ile bir cümle kurduk.
Almanca genitiv konusu ile ilgili en önemli ayrıntı “die” artikeli ile ilgilidir. Şöyle ki. der ve das artikelleri “des” şekline dönüşüp, bağlı oldukları kelimenin sonuna “s” ekini alırken; “die” artikeli ise “der” şekline dönüşmekte ve “s” ekini almamaktadır.
Bu gibi istisnalar Almancada bolca mevcut ve diğer istisnai durumlarda olduğu gibi, bolca örnek yapmak en iyi yöntemdir.
Buna göre “die Frau” (kadın) kelimesini ele alalım. Bu kelime “die” artikeline sahip olduğundan, genitiv haline “der” şeklinde dönüştürmemiz gerekir.
Bu yüzden: “die Frau”, “der Frau” olur.
Ve bu ifade ile bir isim tamlaması yapacak olursak;
Das Kleid der Frau.
(Kadının kıyafeti.)
Ve bu tamlama ile de bir cümle kuracak olursak;
Das Kleid der Frau ist so schön.
(Kadının kıyafeti çok güzel.)