Dativ Konu Anlatımı

Dativ, isim türünden kelimelerin, “e hali”dir.

Burada “isim türünden kelimeler” tanımı aynı zamanda zamirleri de kapsamaktadır. 

Konuyu daha net anlayabilmek için aşağıdaki kavramları bilmelisiniz;

İsim türünden kelimeler : Varlıkları adlandıran kelimeler, isim türünden kelimelerdir. Almancada bu kelimeler cinsiyetlere ayrılırlar ve dahil oldukları cinsiyete göre der, die, das artikellerinden birisine sahip olurlar.

Kişi zamirleri : Şahısların isimleri yerine kullanılan kelimelere kişi ya da şahıs zamirleri denir. Örneğin Maria adında bir kişi için cümle kurarken, Maria adını kullanmak yerine “O” kelimesini kullandığımızda, “O” kelimesi kişi zamir içini olur.

Sonuç olarak dativ yani e hali; hem isim türünden kelimeler hem de şahıs zamirleri ile ilgilidir.

Tıpkı akkusativ konu anlatımında ele aldığımız gibi, dativ konu anlatımında da aynı sebeplerden dolayı dönüşüm gerçekleşmektedir.

İsim türünden bir kelimenin dativ hale dönüşüm geçirmesine neden olabilecek iki durum vardır.

1. Dativ alan fiiller ile birlikte kullanımı

Almancada herhangi bir isim türünden kelimeyi, cümle içerisinde kullandığınızda eğer o cümlenin fiili dativ alan fiillerden birisi ise ve de fiil, o isim türünden kelimeyi direkt olarak etkiliyorsa, bu durumda o isim türünden kelime dativ hale dönüşür.

Basit bir örnek verelim.

Ich gratuliere der Frau.

(Kadını tebrik ediyorum.)

Yukarıdaki cümlede “gratuileren” (tebrik etmek) fiili, dativ yapan bir fiildir. Bu, şu anlama gelir; eğer siz bu fiili kullanırsanız ve bu fiil cümle içerisinde direkt olarak isim türünden bir kelimeye (veya şahıs zamirine) etki ederse, bu durumda etki ettiği kelime e haline yani dativ haline dönüşür.

Bu sebepten dolayı “die Frau” (kadın) kelimesi, dativ hale dönüşerek “der Frau” (kadını) olmuştur.

Almancada fiillerin oldukça az bir kısmı dativ alan fiillerdir. Bu sebepten dolayı bu fiilleri öğrenmek zor değildir. Sadece birkaç gününüzü ayırmanız yeterli olacaktır. Sayıca az olduğu için öğrenmek uzun zaman almaz.

Dativ konu anlatımı belki de en önemli ayrıntısı bu dur. Yani dative dönüştürücü etkisi olan fiilleri ezberlememiz yeterli olacaktır.

Ayrıca bu fiillerin sadece doğrudan etki etmesi durumunda dativ hale dönüştürücü etkisinin olduğunu unutmamalısınız. Nitekim bazı cümlelerde doğrudan etki etmediği için kelime dönüşüm geçirmemiş olabiliyor.

Es gefält mir.

(O, hoşuma gidiyor.)

Yukarıdaki örnek cümlede ise dönüşüm geçiren şahıs zamiri olmuştur.

Normal hali "ich" olan bu zamirin e hali "mir" şeklindedir. Fiilin dative dönüştürücü etkisi ile bu hali almıştır.

Dativ alan fiiller hangileri daha önce bu konuyu ele almıştım. Bakmanızı öneririm.

2. Dative dönüştürücü etkisi olan bir edat ile kullanımı

Almancada "präpositionen" olarak tanımlanan edatlardan bazıları, birlikte kullanıldıkları kelimeleri dative dönüştürücü etkiye sahiptir. Örneğin "mit" (ile birlikte) bu edatlardan birisidir.

Mit dem Buch.

(Kitap ile birlikte.)

Yukarıdaki ifadede "das Buch" kelimesi "dem Buch" olmuştur.

Ich gehe mit ihm nach Hause.

(Onunla eve gidiyorum.)

Bu cümlede ise üçüncü tekil şahıs zamiri olan "er", mit edatının etkisi ile dativ hale dönüşüp, "ihm" olmuştur.

Dativ konu anlatımı

İsim türünden kelimeler dönüşüm geçirirken artikelleri değişir ancak zamirlerin ise bizzat kendisi değişir.

Fakat bazı şahıs zamirleri, dativ halde de aynı kalırlar. Bu durumda cümlenin fiil ve edat durumuna bakarak hangi halde olduklarını anlarız.